Денес се нудат многу гастрономски искушенија на кои понекогаш е речиси невозможно да се одолее. Сепак, силната желба да се јаде нешто солено, зачинето или слатко не може секогаш да се припише на успешен маркетинг потег. Честопати, причините за одредени потреби треба да се бараат во сопственото тело. Сите детали за оваа дилема ќе ги добиеме од експерт.
Зошто не можеме да јадеме иста храна?
Желбата да јадеме слатко, солено или зачинето ја одразува нашата желба за различност, колку и да звучи чудно. Човекот ќе биде привлечен од храна која има специфична комбинација на сетилни впечатоци. Ваквите комбинации експертите во прехранбената индустрија ги нарекуваат букет. На пример, вкусовите на чоколадо, бибер или кафе се комбинација од пет основни вкусови и придружни мирисни и тактилни сензации.
Како и сетилото за мирис, сетилото за вкус е хемиско сетило. Едно лице може да разликува пет основни сензации: кисело, слатко, горчливо, солено и умами. Бројни научници го разликуваат и вкусот на водата.
Чувствителноста на вкусот зависи од географски, етнички, генетски, сексуални и психофизиолошки фактори. Во принцип, тоа ги објаснува најомилените вкусови на различни народи во светот. Но, постои само една причина што е заедничка за сите популации – стресот.
Како стресот влијае на вкусот?
Психо-емоционалниот стрес предизвикува активирање на симпатичко-надбубрежниот систем и зголемување на потребата од брзи извори на енергија – како што е гликозата. Ова делумно ја објаснува желбата за слатки. Кога јадете слатка и мрсна храна, тие ги стимулираат не само областите на мозокот поврзани со глад и жед, туку и центарот на расположението. Затоа сладоледот секогаш не прави посреќни.
Во текот на низа истражувања беше утврдена врската помеѓу праговите на чувствителност на вкус и нивоата на психоемоционален стрес на организмот. Со неговото зголемување, се забележува намалување на праговите на чувствителност: кај мажите – на слатко и солено, кај жените – на сите четири стимули.
Вкус и емоции – како се поврзани?
Постои силна врска помеѓу вкусот и емоциите, најверојатно поради поврзаноста помеѓу хипоталамусот и лимбичкиот систем. Слаткото предизвикува пријатни чувства, горчливото е невкусно дури и за децата. Вкусовите влијаат на емоционалната позадина и благосостојбата на една личност.
Скудното искуство на вкус ја стеснува нашата свест – стремејќи се кон слатко, солено или зачинето, ние несвесно бараме чувство на задоволство. Така, естетиката на храната и гастрономската разновидност ни обезбедуваат психолошка удобност.
Вкусови и нарушувања во телото – што се знае за нив?
Има моменти кога копнееме за одредени работи: јаткасти плодови, чоколадо, зеленчук, овошје… Но, штом ќе почнеме да ги задоволуваме нашите желби, почнуваме да забележуваме дека со текот на времето повеќе не го сакаме она за што претходно сонувавме. Тоа значи дека телото е заситено со потребните елементи и тие веќе не се неопходни во тие количини.
Желбата за јаткасти плодови укажува на недостаток на витамин Е, кој во големи количини го има во јаткастите плодови, бадемите, кикириките, лешниците. За време на менопаузата или предменструалниот циклус, жените често копнеат за чоколадо, и тоа во големи количини. Ова може да сигнализира присуство на дисхормонални нарушувања. Желбата за сол не е само кај трудниците, како што вели народната поговорка. Ако сакате солена храна, тоа може да укажува на зголемено ниво на стрес. Во такви моменти на телото особено му се потребни минерали и соли.
Има ситуации кога човек има желба да јаде нешто што не може да се јаде, како што е кредата. Во тој случај потребно е да стапите во контакт со стручно лице кое ќе направи преглед и ќе ја открие причината за таквата потреба. Понекогаш појавата на такви желби предизвикува анемија, а понекогаш и недостаток на железо. Во овој случај, не треба да се потпирате на вообичаени практики – ако има промени во аспирациите на сетилата за вкус што не ги разбирате, најдобро решение би било индивидуална консултација со експерт
